قله اورست با نام نپالی ساگارماتا (به معنی سر آسمان) و نام تبتی کومولانگما بلندترین کوه کره زمین است. ارتفاع قله آن از سطح دریا معادل 8848 متر است. این کوه در رشته کوه های هیمالیا در مرز منطقه ساگارماتای نپال و تبت در کشور چین قرار گرفته است.
در سال 1856، در طرح نقشهبرداری مثلثاتی بزرگ هند، برای اولین بار ارتفاع قله اورست که در آن زمان با نام قله 15 شناخته میشد به مقدار 8840 متر گزارش شد. در سال 1865، نام انگلیسی رسمی اورست توسط انجمن سلطنتی جغرافیا بنابر توصیهنامه اندرو واگ، رئیس وقت ممیزی بریتانیا در هندوستان انتخاب شد. واگ نمیتوانست یک نام محلی و عمومی را پیشنهاد کند، چرا که در آن زمان امکان دسترسی افراد بیگانه به تبت و نپال وجود نداشت. با این حال، نام چامولونگما برای قرون متمادی در میان تبتیها و نپالیها رایج بود.
قله اورست توجه بسیاری از کوهنوردان در تمام رده ها را جلب کرده است. از کوهنوردان حرفهای و مجرب تا کوهنوردان مبتدی که مایل به پرداخت مبالغ قابل توجهی هستند تا توسط کوهنوردان حرفهای راهنمایی شوند و صعودی کامل و موفقیتآمیز را رقم بزنند. با وجودی که مسیر استاندارد صعود این کوه، حاکی از عدم احتیاج به تجهیزات و حربههای حرفهای و دشوار است (صعود به قلههای هشتهزار متری دیگر از قبیل کی 2 و نانگا پاربات بسیار دشوارتر است.)، عوامل خطرآفرین طبیعی از قبیل بیماری ارتفاع، بادهای شدید و آب و هوای نامطلوب نیز وجود دارند. تا انتهای فصل کوهنوردی سال 2007، 3679 صعود به قله از سوی 2436 نفر انجام گرفت.
کوهنوردان منبع کسب درآمد توریستی قابل توجهی برای کشور نپال هستند. دولت این کشور تمامی کوهنوردان را مستلزم به پرداخت مبلغ زیادی برای دریافت جواز صعود میکند که این مبلغ چیزی در حدود ۲۵ هزار دلار آمریکا به ازای هر نفر میباشد.
در ۱۴ مه ۲۰۰۵، خلبان فرانسوی، دیدیر دلساله، یک فروند بالگرد Eurocopter AS 350 B۳ را بر فراز قلهٔ اورست فرود آورد و پس از حدود ۴ دقیقه مجدداً پرواز کرد. بر همین اساس، دلساله رکورد فرود و پرواز در بلندترین ارتفاع را نصیب خود کرد.
در ۸ مه ۱۹۷۸، رینولد مسنر (ایتالیا) و پیتر هابلر (اتریش) اولین صعود بدون استفاده از کپسول اکسیژن را از طریق مسیر جنوبی رقم زدند. در ۲۰ اوت ۱۹۸۰، مسنر برای اولین بار در تاریخ، به تنهایی قلهٔ اورست را بدون استفاده از کپسول اکسیژن و هرگونه پشتیبانی از مسیر سختتر شمالی فتح نمود. او سه روز متوالی پس از شروع حرکتش از کمپ خود در ارتفاع ۶٬۵۰۰ متری زمان برای رسیدن به قله وقت صرف کرد.
صعود از طریق مسیر جنوبی با عزیمتی به پایگاه اصلی در ارتفاع ۵٬۳۶۴ متری آغاز گشت.
کوه اورست دارای دو مسیر اصلی صعود است که یکی در دامنهٔ جنوبی در نپال و دیگری در دامنهٔ شمالی در تبت قرار دارد. همچنین تعداد زیادی مسیرهای فرعی که استفادهٔ کمتری از آنها میشود. در بین این دو مسیر، مسیر جنوبی آسانتر بوده و بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. این مسیر همچنین، مسیر صعود ادموند هیلاری و تنزینگ نورگای (اولین صعود موفق به قله در سال ۱۹۵۳) است. همچنین این مسیر، اولین مسیر از بین پانزده مسیری بود که تا سال ۱۹۹۶ برای صعود به قله شناخته شده بودند.
بیشتر اعزامها قبل و در طول ماه مه و قبل از فصل تابستان و بادهای موسمی انجام میگیرد. هنگامی که فصل بادهای موسمی رفتهرفته فرا رسد، تغییرات به وجود آمده، از سرعت تندباد که به سمت شمال میوزد میکاهد. صعودهایی که بعضاً در فصول بعد از بادهای موسمی و در سپتامبر و اکتبر، هنگامی که تندبادها مجدداً به سمت شمال شروع به وزش میکنند، سختتر خواهند بود. چرا که برفهای باقیمانده از ابرها و بادهای موسمی و همچنین تودههای هوایی با پایداری کمتر، آخرین توان خود را در این ناحیه تخلیه میکنند.
اورست کوهی است که قلهٔ آن بیشترین ارتفاع از سطح آبهای آزاد را داراست. با این حال کوههایی دیگری نیز وجود دارند که مدعی لقب «بلندترین قلههای زمین» هستند. کوه مانو کیا در هاوایی، کوهی است که اگر ارتفاع آن از پایهٔ آن اندازهگیری شود، بلندترین قلهٔ زمین خواهد بود؛ ارتفاع آن از پایه به ۱۰٬۲۰۰ متر میرسد، با وجودی که تنها ۴٬۲۰۵ متر از آن بالاتر از سطح دریا میباشد.
همچنین به دلیل شکل خاص کره زمین، شعاع کره زمین در استوا بیشترین مقدار است. آتشفشان چیمبورازو در اکوادور، آمریکای جنوبی فقط یک درجه با استوا فاصله دارد در حالیکه این مقدار برای اورست (بلندترین قله جهان) ۲۸ درجهاست. فاصله قله چیمبورازو از مرکز زمین ۶٬۳۸۴٫۴ کیلومتر است و این فاصله برای اورست ۶٬۳۸۲٫۳ کیلومتر است که دقیقاً ۲٬۱۶۸ متر از اورست بیشتر است. <منبع: ویکیپدیا انگلیسی>
در سال ۱۸۵۶ اندرو واگ ارتفاع قلهٔ اورست (بعدها با نام قله ۱۵) را ۸٬۸۴۰ متر گزارش کرد که این مقدار پس از چند سال محاسبه بر روی مشاهدات جمعآوری شده توسط طرح نقشهبرداری مثلثاتی، گزارش شد.
اخیراً ارتفاع این کوه، ۸٬۸۴۸ متر شناخته شد، با این حال مقداری اختلاف در اندازهگیری همواره وجود دارد. در نهم اکتبر ۲۰۰۵، پس از چند ماه اندازهگیری و محاسبه، سازمان ملی نقشهبرداری جمهوری خلق چین، رسماً ارتفاع این کوه را ۸٬۸۴۴٫۴۳ متر ± ۰٫۲۱ متر گزارش کرد. این سازمان مدعی است که این مقدار، دقیقترین و جامعترین مقداری بوده که در طول تاریخ برای این کوه گزارش شده. این ارتفاع بر اساس بلندترین نقطهٔ صخره و بدون محاسبهٔ ارتفاع برف و یخی است که روی آن را پوشانده. همچنین تیم چینی تودهای از یخ و برف به عمق سه متر اندازهگیری کردند که با اضافه کردن آن به ارتفاع اندازهگیری شده، همان مقدار محاسبه شده قبلی یعنی ۸٬۸۴۸ متر به دست میآمد. تغییر ضخامت این توده در طول زمان، باعث این میشود که هیچگاه نتوان ارتفاعی قطعی برای آن تعیین نمود.
نام تبتی کوه اورست، چومولونگما یا کومولانگما (مادر مقدس) است که برگردان لغوی آن به چینی ژومولانگما فنگ (چینی ساده: 珠穆朗玛峰؛ چینی باستانی: 珠穆朗瑪峰) که اشاره به مادر زمین دارد میباشد. ترجمهٔ چینی آن شنگمو فنگ (چینی ساده: 圣母峰؛ چینی باستانی: 聖母峰) است که اشاره به مادر مقدس دارد. با توجه به گزارشهای انگلیسی در میانهٔ قرن نوزدهم، نام محلی آن در دارجیلنگ، دئودونگا به معنی کوه مقدس گزارش شدهاست.
در سال ۱۸۶۵، انجمن سلطنتی جغرافیا نام رسمی این کوه را پس از پیشنهاد آندرو واگ، رئیس وقت ممیزی بریتانیا در هند برگزید. واگ این نام را به یادبود سر جرج اورست انتخاب کرد. هرچند تلفظ امروزی نام این کوه (اورست) متفاوت با تلفظ نام سر جرج اورست (ایورست) میباشد.
در سال ۱۸۰۸، کشور انگلیس طرح نقشهبرداری مثلثاتی بزرگ هند را به منظور شناسایی مکان و نامهای بلندترین کوههای جهان آغاز نمود. در ابتدا تیم نقشهبرداری با حمل یک تئودولیت (دوربین نقشهبرداری) غول پیکر ۵۰۰ کیلویی (که برای حمل آن احتیاج به ۱۲ نفر بود) رفته رفته به سمت شمال حرکت کردند تا ارتفاعات را تا حد امکان اندازهگیری کنند. تیم مذکور سرانجام در دهه۱۸۳۰ به دامنههای رشته کوههای هیمالیا رسید. با این وجود کشور نپال به علت داشتن سوءظن تجاوز سیاسی و دیگر احتمالات موجود از ورود تیم استعماری انگلیس به این کشور جلوگیری کرد. همچنین تمام تلاشها و درخواستهای تیم نقشهبرداری با شکست مواجه شد.
به همین علت، تیم میبایست مشاهدات خود را از ترای، منطقهای مشرف و موازی با رشتهکوه هیمالیا ادامه دهد. شرایط این منطقه به علت وجود بارانهای سیلآسا و مالاریا بسیار دشوار بود، به طوری که سه نقشهبردار بر اثر مالاریا جان خود را در حالی از دست دادند که دو تن دیگر به علت ناتوانیهای جسمی مجبور به استراحت بودند.